Geplaatst op 3 oktober 2016 door Frans la Poutré (franslapoutre@2xplain.nl)
Eric Wiebes... Ik weet niet
hoe dat met u is, maar ik heb met hem te doen. Ik probeer me voor te
stellen hoe het moet zijn als je staatssecretaris bent en de opdracht
mee krijgt om iets anders te bedenken voor de VAR, omdat daar te veel
schijnconstructies mee zijn opgetuigd. Geen gemakkelijke opgave, maar
uiteindelijk rolt er dan een systeem van modelovereenkomsten uit, die
zekerheid bieden zolang er naar de letter van die overeenkomsten
gewerkt wordt. Wijkt de uiteindelijke manier van werken af van wat er
in de overeenkomst staat, dan wordt de arbeidsrelatie mogelijk alsnog als een
dienstverband beschouwd. Niks mis mee, zou je denken, want dat is nou
precies wat er bij de VAR aan schortte: de vrijwaring was zo goed als
volledig en omdat er ook nauwelijks controle plaatsvond werd er
helemaal niet meer gelet op de feitelijke arbeidsverhouding.
Sinds mensenheugenis
De Tweede Kamer was het
helemaal met de staatssecretaris eens en de Wet deregulering
beoordeling arbeidsrelaties werd aangenomen. Wat er vervolgens
gebeurde kon die arme Wiebes in zijn stoutste dromen niet vermoeden:
er barstte een storm los. En die storm is nog steeds niet uitgewaaid.
Sterker nog: Kamerleden die voor de wet stemden vinden nu ineens dat
deze maar weer moet worden ingetrokken. Het meest verbazende aan alle
ophef is dat deze vooral gaat over de criteria aan de hand waarvan
wordt vastgesteld of er sprake is van een dienstverband. Bizar, want
dat is nou juist een onderdeel uit de wet dat al sinds
mensenheugenis, of in ieder geval zolang ik in het vak zit, ongewijzigd is.
Onlangs besteedde het
televisieprogramma Radar aandacht aan de Wet dba. En weer ging het
over de gezagsverhouding, over het persoonlijk verrichten van de
arbeid, over het gebruik van eigen gereedschappen, kortom, over die
zaken die altijd al meespelen in het beoordelen van een
arbeidsrelatie. Heel vervelend voor BNR-hoofdredacteur Sjors Fröhlig
dat zijn freelance-redacteuren onder de Dba in dienstbetrekking
lijken te zijn, maar dat was onder de Var echt niet anders. Van Radar
kan ik me voorstellen dat ze simpelweg inspelen op reuring onder
bevolkingsgroepen, maar van een nieuwsprogramma als BNR mag je toch
verwachten dat ze een en ander eerst grondig uitzoeken.
Weten Kamerleden wel waar ze het over hebben?
Kwalijker nog is de rol van de
politiek. In de Radar-uitzending komt een kamerlid aan het woord, dat
vóór gestemd heeft, maar nu de wet van tafel wil. Op aandringen van
de Kamer moet Wiebes vóór 19 december diverse rapportages leveren,
zodat er nog dit jaar over gedebatteerd kan worden. Pardon? De Kamer
had toch ingestemd met de wet? Is er geen enkel kamerlid dat even kan
uitleggen dat de criteria voor het ontbreken van een dienstbetrekking
altijd al zo waren? Of zijn het de naderende verkiezingen die tot
meehuilen nopen? Of, ik durf het haast niet te denken, weten de
Kamerleden eigenlijk ook niet precies waar ze het over hebben? Als ik
de Radar-uitzending bekijk kan ik helaas slechts tot de conclusie
komen dat dat laatste het geval is.
En dus heb ik te doen met onze
staatssecretaris. Hem wordt opgedragen een probleem op te lossen. En
vervolgens wordt hem verweten dat hij dat doet, of althans, dat hij
daar een serieuze poging toe doet. Of de Dba de oplossing is weten we
pas als we er een tijdje mee hebben gewerkt. Na een paar jaar dus, en
niet al na een paar maanden. Dat opdrachtgevers steigeren is logisch:
de Var was in de praktijk verworden tot een vrijbrief; met een
modelcontract zijn ze mede verantwoordelijk voor de uitvoering. Werd
er met een Var in de hand gewerkt, dan deed het er weinig meer toe of
er eigenlijk toch volgens de criteria van een dienstbetrekking
gewerkt werd; onder een modelcontract zet ook de opdrachtgever zijn
handtekening en verklaart hij uitdrukkelijk dat er ook volgens dat
contract gewerkt zal worden. Werd onder de Var de hand gelicht met de
criteria, dan had dat geen gevolgen voor de opdrachtgever, maar dat
neemt niet weg dat er sprake was van werken in strijd met de wet.
Vertrekregeling
Goed beschouwd richt de boosheid over
de Dba zich op het feit dat het overtreden van de wet niet meer wordt
gefaciliteerd. Dat opdrachtgevers daar boos over zijn is onterecht,
maar wel voorstelbaar. Dat kamerleden daar in meegaan is
onbegrijpelijk. Arme Wiebes.
Overigens is het met de Var mede zo uit
de hand gelopen doordat er nauwelijks controle op de feitelijke
arbeidsverhouding werd verricht. Nu heeft de Belastingdienst in het
kader van een reorganisatie een vertrekregeling opgezet die
onverwacht populair is. Ongeveer een kwart van de medewerkers wil
weg. Je kunt je afvragen of het met die controle dan nu wel gaat
lukken. Maar dat heeft u mij natuurlijk niet horen zeggen. Eric
Wiebes kan in ieder geval nog wel wat medeleven gebruiken.