De populariteit van onvolledige informatie
Geplaatst door Frans la Poutré (franslapoutre@2xplain.nl) op 14 april 2016
Dba verschilt in essentie niet van VAR
Toegegeven: het is een hilarische vertoning op RTLZ. Onder het motto "na de VAR is dit de bizarre wereld van de ZZP'er" brengt Mathijs Bouman in beeld waar een ZZP'er sinds de afschaffing van de VAR allemaal aan moet voldoen. Hij gaat demonstratief naast de bank van RTL zitten omdat hij zijn eigen werkplek moet verzorgen, en hij heeft een eigen printertje meegenomen, dat uiteraard ook op de grond staat, omdat hij voor zijn eigen gereedschap moet zorgen. Als de presentator hem vraagt om uit te leggen waarom hij dat doet, weigert hij omdat hij geen instructies van de opdrachtgever mag aannemen. Het item duurt een minuut of 5 en kunt u hier bekijken. Inderdaad hilarisch en hoewel "over the top" klopt het in grote lijnen ook nog eens.
Alleen: er is niets nieuws onder de zon!
De criteria op grond waarvan een arbeidsrelatie als dienstbetrekking wordt aangemerkt zijn al sinds ik in 1990 mijn intrede in het vakgebied deed ongewijzigd. Kort samengevat: er is sprake van persoonlijk te verrichten arbeid, gedurende een zekere tijd, waarvoor loon wordt betaald en waarbij een gezagsverhouding bestaat. De Belastingdienst heeft ten behoeve van het verstrekken van de VAR indertijd criteria geformuleerd aan de hand waarvan zij bepaalt of iemand een zelfstandige is. Daartoe behoort onder meer dat zelfstandigen:
- meerdere opdrachtgevers hebben;
- ingeschreven staan bij de Kamer van Koophandel;
- hun eigen gereedschap of andere bedrijfsmiddelen meebrengen;
- omzetbelasting afdragen;
- ondernemersrisico lopen (als ze geen werk hebben of niets verkopen, verdienen ze ook niets).
Dat Bouman geen instructie mag aannemen omdat er dan een gezagsverhouding is: niets nieuws onder de zon.
Dat Bouman zijn eigen gereedschap mee moet nemen: niets nieuws onder de zon.
Dat hij zich op een gegeven moment zelfs laat vervangen is wederom hilarisch, maar op grond van het criterium "persoonlijke arbeid" bij een dienstbetrekking ook weer niets nieuws.
Wat verandert er dan wel met de Dba?
In de beoordeling of er sprake is van een dienstbetrekking verandert bij de invoering van de vooraf goedgekeurde contracten dus helemaal niets. Eigenlijk stelt de hele operatie om de VAR te vervangen door vooraf goedgekeurde contracten absurd weinig voor. Een VAR bood vooraf zekerheid, voor zover de uitgevoerde werkzaamheden ook daadwerkelijk overeenkwamen met de in de VAR genoemde. De vooraf goedgekeurde contracten geven vooraf zekerheid voor zover de werkzaamheden daadwerkelijk worden uitgevoerd zoals in het contract overeengekomen is. Zowel bij VAR als bij contracten kan de Belastingdienst achteraf dus alsnog oordelen dat er sprake was van een dienstbetrekking.
Wat wel wezenlijk anders is, is dat de opdrachtgever vooraf geen zekerheid meer heeft. Had een opdrachtnemer een VAR, dan hoefde de opdrachtgever geen loonheffing in te houden. Alleen bij doelbewust misbruik kon de opdrachtgever alsnog aansprakelijk gestel worden. In die zin is de Dba, in tegenstelling tot wat de RTLZ-uitzending suggereert, een vooruitgang voor de opdrachtnemer.
Waarom dan toch al die ophef?
Het imago dat de VAR had als document dat absolute zekerheid bood is onterecht, maar wel verklaarbaar. In de praktijk kwam de Belastingdienst namelijk vrijwel nooit controleren of de werkzaamheden in de praktijk wel overeenkwamen met die zoals genoemd in de VAR-aanvraag. Het document werd daardoor door zowel opdrachtgevers als opdrachtnemers als vrijwaring voor een aanslag loonheffingen beschouwd. En in de praktijk bleek het dat ook wel te zijn. Niet omdat het wettelijk zo geregeld was dus, maar omdat er niet gecontroleerd werd.
Als de Belastingdienst de komende jaren nog steeds geen capaciteit heeft om te controleren, vergaat het de voorbeeldcontracten net zo als de VAR. Wordt er wél intensiever gecontroleerd, dan zullen de nodige ZZP'ers alsnog als werknemers worden aangemerkt. Maar dat komt dan niet door de wetswijziging; bij een controle onder de VAR-regels zou wellicht hetzelfde zijn gebeurd.
Hoe kan zo'n verkeerd beeld ontstaan?
Dat vraag ik me nou ook altijd af. Er zijn natuurlijk veel (advies-)partijen die belang hebben bij een ingewikkelde voorstelling van zaken. En voor RTLZ is zo'n toneelstukje als hierboven genoemd natuurlijk veel aantrekkelijker dan de mededeling dat het allemaal niet zo veel uitmaakt. Als de minister dan in zijn brief aan ZZP'ers dan ook nog slechts tussen neus en lippen door meldt dat de regels voor het beoordelen of er sprake is van een dienstbetrekking niet veranderen, lijkt het of er een ingrijpende wijziging op handen is.
Een uitzending als die van RTLZ, commentaren in de social media en onvolledige vakinformatie bevorderen door alles in het absurde te trekken en als iets nieuws te presenteren nog eens flink de verontwaardiging. "Wat hebben ze nu weer voor idioots zitten bedenken in Den Haag?" In plaats van verontwaardigd zouden veel ZZP'ers blij moeten zijn met het gebrek aan controle, waardoor ze niet eerder hardhandig met de feitelijke regels hebben kennisgemaakt.
Wie verstand van zaken heeft en niet achter de waan van de dag aanhobbelt beoordeelt nieuwe regelgeving op grond van de inhoud. En wie vakinformatie verstrekt zou verstand van zaken moeten hebben en niet achter de waan van de dag aanhobbelen. Misschien zijn we bij 2Xplain iets te serieus, en daardoor veel minder populair dan RTLZ. Maar onze vakinformatie is in ieder geval wél juist en volledig.
Relevante links:
Brief Wiebes aan ZZP'ers
Uitzending RTLZ